Muundo wa Sentensi

Kiima, Kiarifa, Shamirisho na Chagizo

Sentensi huwa imeundwa na maneno mbalimbali. Vijenzi hivi vya sentensi ni Kiima, Kiarifa, Shamirisho na Chagizo

Angalia:

• Aina za Sentensi => Sahili, Changamano, Ambatano
• Virai na Vishazi
• Uchanganuzi

a id="KT_na_KN"

Kikundi Tenzi(KT) na Kikundi Nomino(KN)

Hizi ndizo sehemu mbili kuu katika sentensi. Kila kundi kikundi kinaweza kuwa na maneno mbalimbali. Tutayachangua haya zaidi katika uchanganuzi wa sentensi.

Kikundi Nomino (Kiima): KN

Ni sehemu wa sentensi yenye nomino. Pia kikundi nomino kinaweza kushirikisha kikundi kivumishi au kishazi tegemezi. k.m:

• '_'Safari'_' zawa salama bila misukosuko.
• '_'Wanafunzi waliokuwa wametoroka shuleni'_', wamekamatwa na kuadhibiwa.
• '_'Matunda matamu'_' huvutia sana.

Kikundi Tenzi (Kiarifa): KT

Ni sehemu ya sentensi yenye kitenzi. Licha ya kitenzi, kikundi tenzi kinaweza kushirikisha kikundi kielezi au kikundi kivumishi. Aidha, kikundi tenzi kinaweza kuwa na kikundi nomino kama shamirisho kipozi au kitondo.

• Mvua '_'inarutubisha vitu vyote.'_'
• Dunia '_'huzunguka jua.'_'
• Madawati yaliyokuwa yamechafuliwa '_'yamesafishwa.'_'

Shamirisho

Shamirisho ni mtendwa au mtendewa katika sentensi. Ni sehemu ya sentensi inayowakilisha kitu kilichofanyiwa kitu. Kuna aina tatu za shamirisho.

Shamirisho Kipozi - (direct object)

Ni sehemu inayowakilisha nomino inayopokea kitendo hicho moja kwa moja. Mtendwa

• Nyanya aliwasalimia '_'wajukuu wake.'_'
• Bustani la Kuzimu linawatisha '_'watu wengi.'_'
• Rita alimwandikia kakake '_'barua'_' kwa kalamu nyeusi.

Shamirisho Kitondo - (indirect object)

Huwakilisha ambayo kitendo kinafanywa kwa ajili yake au kwa niaba yake. Mtendewa

• Mama aliwapikia '_'watoto'_' ugali tamu.
• Bibi anawasimulia '_'wasichana wadogo'_' hadithi za kikale.
• Rita alimwandikia '_'kakake'_' barua kwa kalamu nyeusi.

Shamirisho ala kitumizi

Hurejelea ala au kifaa kinachotumika kutekeleza kitendo hicho

• Wetu wengine huvuna mahindi '_'kwa panga.'_'
• Mchungaji Thabiti alikufa '_'kwa maji.'_'
• Rita alimwandikia kakake barua '_'kwa kalamu'_' nyeusi.

Chagizo

Hutuelezea zaidi kuhusu kiima, kiarifa au shamirisho. Aghalabu chagizo huwa kielezi au kivumishi.

• Mama M alimvalisha bintiye mavazi '_'ya kupendeza'_'.
• Mumbe ni msichana '_'hodari sana'_'.
• Kinyonga hupendelea kutembea '_'polepole.'_'
• Rita alimwandikia kakake barua kwa kalamu '_'nyeusi.'_'