Vivumishi (V)

Vivumishi au visifa ni maneno yanayotuelezea zaidi kuhusu nomino. Aghalabu vivumishi hutanguliwa na nomino.

Aina za Vivumishi

Vivumishi vya Sifa

Hivi ni vivumishi ambavyo hutoa sifa ya kitu, mtu, mahali, n.k

k.m: kizuri, kali, safi, mrembo

Yule mama mweusi hupika chakula kitamu.
Mvulana mkorofi aliadhibiwa na mwalimu kutokana na tabia zake mbaya.
Sauti nzuri humtoa nyoka mkali pangoni

Vivumishi Vimilikishi

Vivumishi hivi hutumika kuonyesha nomino inamiliki nyingine. Mizizi ya vivumishi hivi huundwa kulingana na nafsi mbalimbali ( -angu, -ako, -ake, -etu, -enu, -ao).

k.m: changu, lako, yake, kwetu, vyenu, zao

Nitatumia talanta zangu kwa manufaa ya taifa letu.
Aliweka kitabu chako sebuleni mwako
Katosha amepata nguo yake miongoni katika sanduku lao.

Vivumishi vya Idadi

Hutueleza zaidi kuhusu kiasi, au idadi ya nomino. Kuna aina mbili za vivumishi vya idadi.

a) Idadi Kamili

hutumia nambari kuelezea idadi ya nomino.

k.m: tatu, mbili, kumi

Msichana mmoja amewauwa nyoka wawili
Siku kumi zimepita tangu Bi Safina alipojifungua watoto watatu

b) Idadi Isiyodhihirika

huelezea kiasi cha nomino kwa ujumla, bila kutaja idadi kamili

k.m: chache, nyingi, kadhaa, kidogo, wastani

Watu wachache waliohudhuria mazishi ya Kajuta walikula chakula kingi sana.
Baba yao alikuwa mateka kwa miaka kadhaa.

Vivumishi Visisitizi

Husisitiza nomino fulani kwa kurudia rudia kivumishi kiashiria

k.m: yuyu huyu, wawa hawa, kiki hiki, papo hapo, mumu humu,

Jahazi lili hili
Wembe ule ule
Ng'ombe wawa hawa

Vivumishi Viashiria / Vionyeshi

Vivumishi viashiria hutumika kuonyesha au kuashiria nomino kulingana na mahali.

Karibu	hapa, huyu, hiki, hili, huku, haya, ule, wale, pale
Mbali kidogo	hapo, huyo, hiyo, hicho
Mbali zaidi	pale, lile, kile

Msichana huyu ni mkubwa kuliko yule
Jani hili la mwembe limekauka
Tupa mpira huo

Viwakilishi Viulizi

Vivumishi viulizi hutumika kuuliza swali.

Baadhi ya vivumishi viulizi huchukua viambishi vya ngel

k.m: -ngapi?, -pi?

Ni walimu wangapi wamefukuzwa? - kuulizia idadi
Je, ni dawati lipi lenye funguo zangu?

Kunavyo vivumishi viulizi vingine ambavyo havichukui viambishi vyovyote.

k.m: wapi?, gani?, nini?, vipi?

Unazungumza kuhusu kipindi gani?
Je, mmefika mahali wapi? - kuulizia mahali

Vivumishi Virejeshi

Hivi ni vivumishi ambavyo hurejelea nomino. Vivumishi hivi vinaweza kuwa vivumishi vya O-rejeshi au vivumishi viashiria vinapotumika kurejelea nomino.

k.m: ambaye, ambao, ambalo, ambacho,

Msichana ambaye alikuja ni Sheila
Sauti ambayo uliisikia ilikuwa ya Mzee Kasorogan

Vivumishi vya KI-Mfanano

Vivumishi vya KI- ya Mfanano hutumika kulinganisha sifa ya nomino na hali au tabia nyingine. Vivumishi hivi hutanguliwa na nomino, kiunganishi cha A-unganifu na huchukua kiungo KI.

k.m: wa kifalme, za kijeshi, ya kitajiri, n.k

Chifu wa Vikwazoni anaishi maisha ya kimasikini
Chali anapenda kusikiliza mziki wa kizungu
Bi Naliza huvulia mavazi ya kifalme.

Vivumishi Vya A-Unganifu

Vivumishi hivi hutuelezea zaidi kuhusu nomino kwa kuonyesha kitu kinachomiliki nomino hiyo. Huundwa kwa kuambatanisha kiambishi cha nafsi/ngeli pamoja na kiambishi -a cha a-unganifu, kisha nomino

k.m: cha, la, kwa, za, ya

Watoto wa mwalimu mkuu wana tabia nzuri
Chai ya daktari imemwagika